Nghề nghiệp – Cuộc sống
Làm
gì để chuẩn bị cho tương lai ? Ai mà chẳng một lần đặt câu hỏi hay băn
khoăn trước tương lai của mình ? Và tương lai, ai mà biết được ; “biết
ra sao ngày mai …” lời của bài hát vẫn còn vang vọng đâu đó … và vẫn là
câu hỏi lớn cho nhiều người. Và hơn ai hết, các bạn trẻ có lẽ sẽ đặt
nhiều câu hỏi về tương lai của chính mình. Có một điều dễ thấy : Việc
chuẩn bị cho tương lai là điều cần thiết, nhưng chuẩn bị ra sao thì ít
người lo tới, vì “biết ra sao ngày mai …”
Trong
tất cả các loài sinh vật cao, con người cần thời gian dài hơn cả để
chuẩn bị cho cuộc sống của mình. Và quan trọng hơn họ biết rằng với tất
cả mọi hoạt động của mình, con người chu toàn một “ơn gọi”, hiểu theo
nghĩa là “mình trời ban cho một khả năng và phẩm chất nào đó phù hợp với
một công việc riêng biệt”, và “tặng ân” ấy có thể giúp mình sống vui
tươi và hạnh phúc, đồng thời góp phần làm cho cuộc đời thêm phần tốt
đẹp.
Học làm người
Các
nền giáo dục, cho dù có khác nhau về mục tiêu hay phương cách đào tạo,
đều nhắm đến việc phát huy tiềm năng nơi con người, hay “ơn gọi làm
người” (vocation). Có một điều không thể thiếu cho việc “học làm người”
hay việc giáo dục, là tạo ra sự hoà hợp giữa trí thức và đạo đức. Nói
một cách khác, ta có thể dùng hai chữ “Tài” và “Đức”. Đây cũng là điểm
quan trọng nằm trong mục tiêu đào luyện con người mọi thời. Thiếu mất
một trong hai, nhân cách một con người sẽ mất đi nét cân bằng và sự trọn
vẹn cần có.
Ta
có thể nói với nhau rằng : Tài năng một phần do thiên phú, phần còn lại
do học biết và tập luyện. Bạn muốn trở thành ca sĩ, trước hết cần có
một giọng ca “Trời cho”, sau đó mới nói tới tập luyện thanh nhạc và cần
một chút “vận may”. Trong bạn luôn ẩn tàng những khả năng, như trong một
viên kim cương “thô” có một kho báu “bạc triệu”. Viên kim cương đó nếu
được mài dũa sẽ có thêm một giá trị mới ; bằng không chỉ là một viên đá
xù xì.
Đạo
đức một phần do nhân tính mà ra (cảm thức về điều “ác”, điều “thiện”,
“làm lành lánh dữ”), phần còn lại nhờ vào việc “được giáo dục” theo các
giá trị, cộng thêm việc “nội tâm hoá” từ các chuẩn mực đạo đức được học
biết từ người khác và thông qua sự lựa chọn theo lương tâm ngay lành của
chính bản thân mình. Người ta trở thành “người” hơn khi biết lựa chọn
theo các “giá trị” thay vì dừng lại ở “nhu cầu” – Tôi ăn không chỉ vì
nhu cầu “đói” như một con vật mà còn biết mình ăn vì các giá trị như ;
để có sức khoẻ, để sống và để làm nhiều điều tốt lành khác nữa.
Bạn
có thề làm được nhiều việc theo khả năng “Trời cho” và có thể sẽ rất
thành công, nhưng trong khi thực thi những công việc khác nhau, việc
chọn lựa mục tiêu, cách thức và phương tiện cho phù hợp đạo đức cũng là
một vấn đề quan trọng. Trong mọi công việc, tài và đức hoà hợp tạo nên
sự thành công đích thực. Bạn có thể làm và hoàn thành một việc đơn sơ
nào đó cách dễ dàng; công việc này đem lại lợi ích nho nhỏ cho bạn và
niềm vui cho mọi người ; người ta có thể gọi điều bạn làm là “công
trình”. Bạn cũng có thể xây một cây cầu hay một đập nước khổng lồ hay
một trung tâm hạt nhân với công nghệ cao, và nếu tiếc rằng chỉ vì một
chút tính toán lợi ích cá nhân hay cục bộ và thiếu trách nhiệm và quên
đi mạng sống của nhiều con người, thì việc bạn làm sẽ có thể bị gọi là
“thảm hoạ”.
Mỗi
một công việc hay một nghề nghiệp đều có những đòi hỏi riêng của nó.
Nghề y có “y đức” với những điều quy định về tư cách đạo đức và những
ràng buộc của thầy thuốc, về cách thức hành xử với người bệnh … Nghề
giáo có những quy định về tư cách người thầy và quy cách ứng xử với học
sinh. Nhà khoa học cũng theo những chuẩn mực đạo đức riêng, ít nhất là
họ cũng phải tuân theo các luật tự nhiên và không thể đánh mất định
nghiên cứu của mình là “vì con người” và “khoa học phải phục vụ lợi ích
của con người”. Anh lính chiến phải biết tuân thủ đời sống quân ngũ.
Người cảnh sát cũng phải biết tuân theo các quy định về cách ăn mặc,
chào hỏi và những luật nghiệp vụ khác. Không những thế, trong vai trò
của ngừoi giữ gìn an toàn và trật tự xã hội, họ không thể làm điều gì
trái ngược với những gì đã qui định cho mình và cho người khác.
Xem
ra đạo đức, ít nhất là theo một “dạng thức” những quy định nào đó,vẫn
còn một chỗ đứng quan trọng trong đời sống. Tuy vậy, nhiều người đặt câu
hỏi : Liệu rằng những ràng buộc đạo đức trong ngành nghề có bó buộc tài
năng người ta hay làm hạn chế khả năng thành công không ? Hãy nhớ rằng
con diều bay lên cao nhờ gió đưa giữa trời, mà cũng chính là nhờ sợi dây
buộc nó. Diều cứ nghĩ là sợi dây trói buộc nó với mặt đất làm nó không
thể bay lên cao hơn. Nhưng cắt đứt dây, diều chẳng bay mãi đâu diều ơi !
Một
câu hỏi nữa có thể bạn sẽ nêu lên : Đâu là yếu tố đạo đức giúp thành
công ? Ở đây, chúng ta hãy để qua một bên yếu tố “thành công’ hay “luật
lệ” mà chỉ nói đến tính chất “đạo đức” trong công việc hay nghề nghiệp
của mình. Người ta có thể “thành công” mà không cần nghĩ đến đạo đức (và
bị gọi là hạng vô liêm sỉ). Người ta có thể chỉ sống với đạo đức giả,
đúng luật mà không nghĩ đến thực tại hay lương tâm con người (và bị gọi
là sĩ diện hão hay bất lương). Thật ra, khó mà phán xét một con người vì
vẻ bên ngoài, nhưng “lòng đầy thì miệng mới nói ra” và cây kim không
thể dấu lâu trong túi áo được ! Đạo đức “thật” có nền tảng từ các “giá
trị thật” và cuộc sống”thật” sẽ theo các giá trị ấy. Các giá trị chân
thật có tính cách khách quan và phổ quát, vượt qua thử thách của thời
gian. (Không phải do ‘tôi nghĩ hay tôi cho rằng”cái bàn này tốt và đẹp”
nên nó tốt và đẹp’. Đúng hơn là cái bàn ấy được làm từ gỗ tốt, kiểu cách
đẹp và ai cũng thừa nhận. Càng lâu cái bàn tốt và đẹp này có thể trở
thành “đồ cổ” có giá trị hơn người ta nghĩ).
Cuộc
sống còn có nhiều giá trị khác như tình yêu, tình bạn, vẻ đẹp, sự công
bằng, tình huynh đệ, lòng hiếu thảo, sự tự do,sự trung thực, sự trung
thành, sự hy sinh, lòng thương người, tính lạc quan … tất cả đều vượt
qua thử thách thời gian và được mọi người công nhận là có giá trị. Trong
nghề nghiệp, người ta gọi những ai sống các giá trị này là người làm
việc chân chính, có đạo đức, có lương tâm, có trách nhiệm, có lòng tự
trọng … Tuy nhiên, để sống các giá trị này chúng ta cần phải biết và lựa
chọn một cách mạnh mẽ, một cuộc sống chuẩn mực của các nhân đức, phải
đấu tranh từng ngày với những yếu hèn ngay trong chính bản thân mình.
Có
những người với công việc của mình, nhờ công sức và mồ hôi, đã kiếm
được rất nhiều tiền và trở nên nổi tiếng. Trên các phương tiện truyền
thông, họ nói về kinh nghiệm của mình. Với họ, giá trị của lao động, của
sự nỗ lực vượt trên mọi khó khăn thử thách để vươn lên đi kèm với tính
chất đạo đức hay các giá trị nhân bản. Họ biết rằng lợi ích thu được
xứng với lao nhọc bỏ ra và mọi công việc đều đáng trân trọng vì mang lại
các giá trị tốt đẹp cho cuộc đời. Có những người bị thất bại trong công
việc, nhưng họ vẫn luôn cảm thấy bình thản, tự tin và tiếp tục dấn thân
vì biết mình đã chọn đúng con đường, đã sống với tất cả trách nhiệm và
biết tự trọng để “rút lui” cho người khác cũng có “cơ hội làm việc” và
có “cơ hội thành công”.
Có
thể bạn sẽ cho rằng chẳng quan trọng gì “việc đánh giá của người khác
về tôi”, chỉ “mình biết mình là quan trọng hơn”. Tự đánh giá mình, và
biết đánh giá mình là điều tốt, tuy vậy, không phải ai cũng làm được.
Chỉ những người biết sống chân thành với chính mình, nghĩa là biết đối
diện với cái “thực’, cái ‘tài’, cái ‘tâm’ trong mình, đối chiếu tâm hồn
và cuộc sống của chính mình với những chuẩn mực đạo đức và cuộc sống của
người khác mới “biết mình” hơn. Ai cũng cảm thấy rằng : sẽ “dễ sống”
hơn khi mọi người biết trân trọng các giá trị đạo đức và tinh thần, hơn
là cứ mãi chạy theo lợi danh, vật chất.
Bạn
có thể bước vào đời có khi với hai bàn tay trắng, có khi là cả một gia
tài. Bạn có thể sẽ trở nên giàu có hay sẽ thành công với nghề nghiệp và
công việc của mình. Nhưng hãy luôn nhớ rằng hạnh phúc thật mà con người
ao ước không hệ tại hoàn toàn vào những gì bạn có hay bạn kiếm được cách
dễ dàng và phi đạo đức.
Nếu
bạn biết cuộc sống của mình là một món quà quí giá thì hãy nên trân
trọng và nâng niu nó trong từng giây phút, biết sống và giữ lại những gì
thanh tao, cao đẹp cho ‘ta’ và cho ‘người’. Khổng Tử đã từng nói : “Kỷ
sở bất dục, vật thi ư nhân” (cái mình không muốn, chớ làm cho người).
Đức Giêsu nhấn mạnh ở khoé nhìn tích cực hơn : “Tất cả những gì anh em
muốn người ta làm cho mình thì chính anh em cũng sẽ làm cho người ta”
(Mt 7, 12). Hãy làm những gì là niềm vui, là hạnh phúc của bạn cho cả
những người khác nữa ; và như vậy thế giới này sẽ “dễ sống” hơn !
An Phong SDB
daminhtamhiep
daminhtamhiep
Post a Comment